De Wiersse in oorlogstijd
VORDEN - Wanneer je over landgoed De Wiersse in Vorden loopt, is oorlog het laatste waar je aan denkt. Maar niks is minder waar. Aart Jonkers, de huidige bewoner van het landgoed, vertelt de verhalen die zich hier hebben afgespeeld tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Door Maxim Textor
“Het huis is tijdens de oorlog gevorderd door de Duitsers,” vertelt Jonkers. “Verschillende divisies hebben hier gezeten, waaronder ook de SS.” Het landgoed werd gebruikt als militair verblijf, en logistiek steunpunt. “Ze hebben enkele decennia geleden een standbeeld moeten vervangen omdat de oude gebruikt werd voor schietoefeningen.” Op zeker moment zou zelfs rijkscommissaris SeyssInquart het huis tot zijn beschikking hebben gehad, al is het onduidelijk of hij er daadwerkelijk verbleef. Uit voorzorg sliep de Duitse top vaak op wisselende locaties, bang voor geallieerde bombardementen.
Beheerder tussen twee vuren
De eigenaren van het landgoed, de familie Gatacre, waren naar Engeland gegaan om vanuit daar bij te dragen aan de oorlog. Gerrit Jan Kok was pachtheer van het landgoed en stond voor een lastige taak: het landgoed bewaren voor de toekomst, zonder de woede van de bezetters op te wekken. “Hij onderhield contact met de Duitsers en wist bijvoorbeeld te voorkomen dat er veel geroofd werd. Zo heeft hij ooit zilverwerk in kisten onder de grond begraven en er een mesthoop op gelegd, zodat ze daar niet zouden zoeken.” Kok hield een dagboek bij van de gebeurtenissen, een bron die later gebruikt is in het boek van Robert Ellenkamp: Oorlog op De Wiersse. Na de oorlog was er kritiek op Kok. “Sommigen vonden dat hij de Duitsers niet hard genoeg had aangepakt. Maar de familie Gatacre stond vierkant achter hem. Hij had zijn verantwoordelijkheid genomen, onder moeilijke omstandigheden.” Die loyaliteit was wederzijds: Kok bleef na de oorlog nog jarenlang beheerder en pachter van het landgoed.
De terugtrekking
Desondanks liet de bezetting zijn sporen na. Eén van de twee symmetrisch geplaatste bouwhuizen werd op 30 maart 1945 opgeblazen door de bezetters tijdens hun terugtrekking. “Daarin lag munitie opgeslagen, de Duitsers wilden niet dat dit in handen kwam van de geallieerden.” Tijdens de vlucht speelde zich meer af. Toen een Duitse offi cier tijdens de terugkomst op het landgoed in de keuken drie Letse deserteurs aantrof, hebben zij hem neergeschoten. Zijn helm is altijd bewaard gebleven door de familie.
Na de bevrijding
Ook de bevrijding bracht uitdagingen met zich mee. “Nadat de Duitsers waren vertrokken, werd De Wiersse korte tijd bewoond door Canadese soldaten. Hun feestgedrag kon in toom worden gehouden toen ze hoorden dat hier een Engelse offi cier woonde.” Hij doelt op William Edward Gatacre, die in Engeland diende. Dankzij zijn contacten kon hij voorkomen dat het landgoed opnieuw het toneel werd van uitbundige feesten of vernieling. In een van de bomen op het terrein is een kerving te vinden van een van de Canadese soldaten die hier zat.
Herstel en herinnering
De oorlog liet littekens na, letterlijk en figuurlijk. “Voor de familie Gatacre was het pijnlijk terugkomen,” zegt Jonkers. “Ze hadden in de jaren ’20 veel geïnvesteerd in de renovatie van het huis en de aanleg van de tuinen. En dan zie je dat levenswerk deels vernietigd.” Toch bleven zij na de oorlog verbonden aan het landgoed. Hun nazaten – waaronder Jonkers’ vrouw Mary Gatacre – zijn nog altijd betrokken, tegenwoordig via de stichting waarin het landgoed is ondergebracht. Wie zich er een beetje in verdiept, komt er achter dat er hier een rijke geschiedenis te vinden is. Het is daarom niet voor niets dat het is genomineerd voor ‘De meest bijzondere tuin van Nederland’, hier kun je nog tot 2 mei op stemmen op dagvanhetkasteel.nl/stem
Lees het artikel in de Vrijheidskrant.
Bekijk meer informatie over 80 jaar vrijheid op deze pagina.