, 46459 Rees | Toon op kaart
Het monument is eenvoudig. Waar het ons aan herinnert, blijft aangrijpend: Hier werden meer dan vijfduizend bijna verhongerde, in lompen geklede Nederlandse mannen gevangen gehouden en gedwongen zwaar werk te verrichten in opdracht van de bezetter. Onder hen was Richard van Norde (1927), één van de weinigen die zijn herinneringen nog kan delen.
Verdieping: De Razzia
De 17- jarige Van Norde wordt in de vroege morgen van 6 december 1944 op de Koude Horn in Haarlem aangehouden. Ook de 17-jarige Gé de Boer wordt opgepakt als hij in het Elswout verstopt zit. Een paar uur daarvoor grendelen Duitse soldaten Haarlem, Bloemendaal en Heemstede af en stropen achthonderd Duitse soldaten elke wijk, elke straat, elk huis af op zoek naar mannen om te werken in Duitsland.
Verdieping: Als een beest…
‘Op een avond hoorde ik mijn slapie, Gerlof, diep zuchten en besefte dat 'ie dood was. Gelijk heb ik het stukkie brood gepakt dat 'ie onder zijn hoofd bewaarde in een soort knapzak. Anders pakt iemand anders het.’ ‘Je leefde hier als een beest, je werd gevoerd als een beest en je moest werken als een…’ Hij stopt met praten. Hij kan niet verder. Het is niet te beschrijven wat hier is gebeurd.
Verdieping: ‘Een hel…
… een hel’, noemt Van Norde het kamp. ‘Er was geen stromend water, geen eten, geen warme kleding en elke dag moesten we keihard werken.’ De dwangarbeiders worden ingezet om tankgrachten en schuttersputjes te graven en prikkeldraadbarrières op te werpen om de geallieerden tegen te houden. ‘Met pikhouwelen moesten we de bevroren grond openhakken. Dan stond je de hele dag zonder eten of drinken te hakken tot het donker werd en dan moest je een uur teruglopen naar het kamp waar je een pannetje soep kreeg. Nou ja soep, water met een aardappelschil.’ Het duurt niet lang of de mannen krijgen last van ondervoeding, dysenterie en velen sterven.