Zoveel variatie, dát is nou
de Achterhoek
Welkom in De Achterhoek
De Achterhoek is het meest oostelijke deel van de provincie Gelderland. De streek wordt aan de westzijde begrensd door de rivier de IJssel. In het noorden grenst de streek aan Twente en Salland. In het oosten en zuiden is de landsgrens met Duitsland de rand van het gebied. De Achterhoek is dichterbij dan menigeen vaak denkt. Vanaf Utrecht ben je in een uurtje in het hart van de Achterhoek!
Achterhoekse coulissen
Zodra je de rivier de IJssel over bent en zo’n Achterhoeks landweggetje volgt merk je het direct. De weg is niet recht. Hij slingert. Langs grote bomen, door bossen en om boerderijen heen. Je krijgt om de zoveel meter telkens een ander uitzicht. Soms is het een bosrand, dan weer zijn het akkers. Het is niet Hollands meer. Nee, je ziet al rijdend de boerderijen verdwijnen achter houtwallen en boomgroepen en er lopen golvingen tot aan de horizon. En plots heb je weer een vergezicht. Het lijkt net een toneel met verschillende coulissen. Dat is waarom het landschap van de Achterhoek wel een coulisselandschap wordt genoemd. Het is er nog steeds. Het werd in vele honderden jaren door de boerenbevolking opgebouwd en ingericht.
Het waren de boeren en vooral de knechten die het land bouwden. Duizenden karren vol mest uit de potstallen werden gemengd met de ooit schrale zandgronden. Zo ontstonden de vruchtbare kampen, de essen en de enken, die op hun beurt weer de namen gaven aan de boerderijen en de bewoners. Hogenkamp, Kemper en Kamphuis zijn bekende Achterhoekse familienamen. En hoeveel boerderijen heten wel Enkzicht, Koerkamp of Eshuis? De essen zijn (nog steeds zichtbare) verhogingen in het landschap. Voeg daar de stuwwalresten uit de laatste ijstijden bij en je hebt de landschappelijke geschiedenis van dit afwisselende gebied voor ogen.
Een landschap gevormd door natuur en geschiedenis
De Achterhoek (Nedersaksisch: Achterhook) is een streek in het oosten van Nederland in de provincie Gelderland en beslaat het gebied tussen de IJssel in het westen, de Oude IJssel in het zuidwesten, de Duitse grens in het zuiden en oosten en de Overijsselse streken Salland en Twente in het noorden.
Ontstaan van het Achterhoekse landschap
De geologische basis van de Achterhoek werd zo'n tweehonderdduizend jaar geleden gelegd tijdens de voorlaatste ijstijd. Een enorme massa landijs bewoog zich toen door het huidige IJsseldal naar het zuiden tot waar nu Nijmegen ligt. In het oosten schoof het ijs langzaam via Lochem en Aalten zuidwaarts en daarbij werden enorme hoeveelheden zand, stenen en klei opgestuwd tot de hoge heuvels van Montferland, de Lochemse Berg en de Kalenberg. In de gletsjerdalen bleef na het smelten van het ijs een dikke ondoorlaatbare laag keileem achter. Gaandeweg werden die laagten verder opgevuld met erosiemateriaal van hoger gelegen gebieden en bodemmateriaal dat de rivieren aanvoerden. In de laatste ijstijd was het niet alleen koud maar ook droog en sterke winden bedekten bijna de hele Achterhoek met een laag zand. Zo onstond het voor de Achterhoek zo karakteristieke dekzandlanschap: langgerekte, licht golvende ruggen en ondiepe laagten, die slecht afwateren omdat de keileem dicht onder het zand zit. Na de laatste ijstijd werd het klimaat wat milder en raakten de hogere delen van de Achterhoek begroeid met bos. In de ondoorlaatbare laagten ontstonden moerassen en venen.
De eerste bewoners van de Achterhoek
De vondst van grafheuvels en urnenveldjes levert het bewijs dat er in de Brons- en IJzertijd al mensen woonden maar pas rond het begin van onze jaartelling werd de Achterhoek vrij intensief bewoond. Die eerste Achterhoekers waren landbouwers, die een stuk oerbos kapten en daarop een akkertje aanlegden. Als de grond was uitgeput, werd een ander stuk bos gekapt. Later werden tussen opgehoogde wallen meer permanente akkers aangelegd, de zogenaamde 'celtic fields', en de sporen daarvan zijn nog op verscheidende plaatsen in de Achterhoek te vinden.
Bossen en natuurgebieden
De Achterhoek heeft vele natuurgebieden, wateren en tegenwoordig nog bijna twaalfduizend hectare bos; dat is acht procent van de totale oppervlakte. Het zijn over het algemeen loofbossen, in alle soorten en maten, soms van een eerbiedwaardige ouderdom. Veel van die bossen horen bij landgoederen maar er staan ook nogal wat boomgroepen en houtwallen langs akkers, weilanden en beken.
Historisch erfgoed
De Achterhoek kent niet alleen een geologisch rijke geschiedenis, maar ook de historische steden en landgoederen maken het landschap tot wat het vandaag is. Van vestingsteden en Hanzesteden tot majestueuze kastelen, de Achterhoek ademt historie. Wandel door oude straatjes, ontdek imposante kastelen en beleef de sfeer van vervlogen tijden.
Vestingsteden en Hanzesteden
Steden als Groenlo en Bredevoort speelden een cruciale rol in de Tachtigjarige Oorlog en hun vestingwerken zijn nog steeds zichtbaar. Slenter langs historische stadsmuren en ontdek kanonnen, grachten en oude verdedigingswerken. Zutphen en Doesburg bloeiden als Hanzesteden dankzij hun handel en prachtige koopmanshuizen. De smalle steegjes, markante torens en sfeervolle pleinen nemen je mee terug naar de middeleeuwen.
Kastelen en Landgoederen
De Achterhoek herbergt indrukwekkende kastelen zoals Huis Bergh en Kasteel Ruurlo. Deze historische bouwwerken, vaak omgeven door uitgestrekte landgoederen, vertellen het verhaal van adel en koopmanschap door de eeuwen heen. Ook Kasteel Vorden en Landgoed Hackfort zijn geliefde bestemmingen voor wie de geschiedenis wil ervaren. De prachtige tuinen en oude interieurs maken een bezoek onvergetelijk.
Groene grenzen
Het oostelijke deel van de Achterhoek vormt de landsgrens met Duitsland. Vroeger een ware barrière. Van ‘eventjes de grens overwippen’ was nimmer sprake. Er waren tal van officiële grensovergangen, want over en weer was er immer veel verkeer. En uiteraard ook tal van smokkelpaadjes, want het loonde destijds financieel nogal de moeite om spullen ongezien van het ene land naar het andere land te brengen. Stiekem dus.
Stiekem is nu niet meer nodig. Want door de open grenzen rijd je ongemerkt van Nederland naar Duitsland. Niet alleen per auto, maar zeker ook per fiets. Op tal van mooie plekjes langs onze landsgrens zijn ‘groene’ grensovergangen aangelegd, speciaal bedoeld voor fietsers en wandelaars. Om eens eventjes bij de buren te kunnen kijken. Een perfecte plek om te wandelen of fietsen in de Achterhoek. Wat je direct zal opvallen is dat het landschap er ginds toch net ietsje anders uitziet dan bij ons. Grootschaliger. Ga maar kijken!
Typisch Achterhoeks
De Achterhoek staat bekend om zijn authentieke sfeer en hechte gemeenschap. De regio is doordrenkt van het principe van noaberschap, waarbij buren en dorpsgenoten elkaar helpen zonder iets terug te verwachten. Bezoekers worden in de Achterhoek altijd hartelijk ontvangen. Of je nu in een sfeervol dorpscafé zit of een lokale boerderij bezoekt, de Achterhoekers staan bekend om hun vriendelijkheid en oprechte interesse. De mentaliteit in de regio is bescheiden, met het motto "doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg".
Samen schik maken
De Achterhoek heeft een sterke band met haar cultuur en het omliggende landschap. Van eeuwenoude oogstfeesten tot carbidschieten op oudejaarsdag, de regio koestert haar tradities. Daarnaast zijn kleinere dorpsfeesten, schuttersgilden en grotere evenementen zoals De Zwarte Cross belangrijk voor het bruisende sociale leven, waar jong en oud samen genieten.
Trots
De vlag van de Achterhoek weerspiegelt de identiteit van de regio. De groene en witte golvende banen symboliseren het typische coulisselandschap, terwijl het gele kruis staat voor verbondenheid en de historische invloed van de streek. Het is een trotse vertegenwoordiger van de Achterhoek en wordt regelmatig gebruikt bij regionale evenementen en festiviteiten.
Ontdek meer
De Achterhoek ontdek je het beste al wandelend of op de fiets met bijvoorbeeld de iconische route Ode aan het Landschap. Wil je meer weten over de Achterhoek? Bezoek dan onze pagina’s Routes, Zien&Doen of Blijven Slapen voor een compleet overzicht van wat deze prachtige regio te bieden heeft.
_medium.jpg)
